Za fasadami warszawskich kamienic kryje się fascynujący świat secesyjnej architektury, który przez dekady pozostawał niedostrzeżony przez przechodniów.
Kunsztowne detale, mistrzowskie ornamenty i zachwycające zdobienia świadczą o złotej epoce warszawskiego budownictwa przełomu XIX i XX wieku.
Historia
Jednak to nie tylko zewnętrzne elementy tworzą wyjątkowy charakter tych budynków. W ich wnętrzach znajdują się prawdziwe skarby sztuki użytkowej - od bogato zdobionych klatek schodowych po misterne witraże. Każda secesyjna kamienica opowiada własną historię o ambicjach ówczesnych architektów i zamożnych właścicieli.
Początki Secesji w Warszawskiej Architekturze
Początkowo secesja pojawiła się w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku jako odpowiedź na dominujący historyzm w architekturze. Styl ten szybko zyskał popularność, choć jego rozwój był ograniczony przez ówczesne uwarunkowania społeczne i polityczne.
Ukryte Skarby Secesyjnej Architektury Warszawy - Co Kryją Zabytkowe Kamienice?
Za fasadami warszawskich kamienic kryje się fascynujący świat secesyjnej architektury, który przez dekady pozostawał niedostrzeżony przez przechodniów. Kunsztowne detale, mistrzowskie ornamenty i zachwycające zdobienia świadczą o złotej epoce warszawskiego budownictwa przełomu XIX i XX wieku.
Jednak to nie tylko zewnętrzne elementy tworzą wyjątkowy charakter tych budynków. W ich wnętrzach znajdują się prawdziwe skarby sztuki użytkowej - od bogato zdobionych klatek schodowych po misterne witraże. Każda secesyjna kamienica opowiada własną historię o ambicjach ówczesnych architektów i zamożnych właścicieli.
W tym artykule odkryjemy najbardziej intrygujące przykłady secesyjnej architektury Warszawy, poznamy ich twórców oraz zgłębimy znaczenie tego stylu dla rozwoju stolicy.
Początki Secesji w Warszawskiej Architekturze
Początkowo secesja pojawiła się w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku jako odpowiedź na dominujący historyzm w architekturze. Styl ten szybko zyskał popularność, choć jego rozwój był ograniczony przez ówczesne uwarunkowania społeczne i polityczne.
Wpływy europejskie na warszawską secesję
Warszawska secesja czerpała inspiracje głównie z trzech źródeł: architektury wiedeńskiej, francuskiej oraz niemieckiej. Szczególnie widoczne były wpływy secesji wiedeńskiej, co można było zaobserwować w geometrycznych ornamentach i detalach architektonicznych.
Warto zaznaczyć, że w latach 1895-1916 nowa estetyka opanowała całą Europę, osiągając szczyt popularności podczas wystawy światowej w Paryżu w 1900 roku.
Pierwsi architekci i ich wizje
W stolicy działało wielu wybitnych architektów, którzy kształcili się głównie w Petersburgu i Rydze. Do najważniejszych twórców należeli:
Władysław Marconi
Józef Pius Dziekoński
Stefan Szyller
Mikołaj Tołwiński
Henryk Julian Gay
Kluczowe realizacje z przełomu XIX i XX wieku
Jednym z najważniejszych przykładów warszawskiej secesji był Bank Landaua przy ulicy Senatorskiej, zaprojektowany przez Stanisława Grochowicza i Gustawa Landaua w latach 1904-1906. Budynek wyróżniał się funkcjonalnością - pomieszczenia były doskonale doświetlone, a układ przestrzenny zapewniał komfort zarówno klientom, jak i pracownikom.
Ponadto na uwagę zasługuje Hotel Bristol, którego wnętrza, zaprojektowane przez Otto Wagnera juniora w latach 1899-1901, należały do pierwszych realizacji secesyjnych w Warszawie. Szczególnie imponująca była sala Malinowa, która zachowała się do dziś w niemal niezmienionej formie.
Jednakże wiele cennych przykładów warszawskiej secesji nie przetrwało do naszych czasów. Znaczna część budynków została zniszczona podczas II wojny światowej. Co więcej, już w okresie międzywojennym secesja straciła na popularności, a wiele budynków zostało przebudowanych, tracąc swój oryginalny charakter.
Charakterystyczne Elementy Dekoracyjne
Secesyjne kamienice Warszawy wyróżniają się bogactwem dekoracji, które nadają budynkom wyjątkowy charakter. Przede wszystkim, w latach 1902-1910 elementy secesyjne były powszechnie stosowane w architekturze warszawskiej.
Motywy roślinne i organiczne w zdobnictwie
Dekoracje roślinne stanowiły podstawę secesyjnego zdobnictwa. W warszawskich kamienicach najczęściej spotykane były:
Liście kasztanowca na balustradach balkonów
Wici roślinne w płycinach podokiennych
Stylizowane kwiaty w portalach bram
Ornamenty geometryczne połączone z motywami florystycznymi
Witraże i metaloplastyka
Witraże stanowiły szczególny element dekoracyjny warszawskich kamienic. Najczęściej zdobiły okna klatek schodowych, nadświetla drzwi oraz pomieszczenia reprezentacyjne. Ponadto, żeliwo zyskało ogromną popularność w latach 60. i 70. XIX wieku - do dziś możemy podziwiać wykonane z tego materiału:
Balustrady balkonów i schodów
Odboje przy bramach
Ogrodzenia
Dekoracyjne kraty
Ceramiczne detale architektoniczne
Warszawscy fundatorzy szczególnie upodobali sobie wykańczanie domów z użyciem kamienia i ceramiki w reprezentacyjnych częściach wspólnych. W lepszych mieszkaniach sztukaterie pojawiały się na ścianach i zdobiły supraporty nad drzwiami wiodącymi do salonu czy jadalni.
Jednakże najbardziej imponującym przykładem wykorzystania ceramiki były piece. W Warszawie działało blisko 50 firm zduńskich, w tym:
6 większych przedsiębiorstw
9 mniejszych ze składami kafli
35 firm składających się z majstrów cechowych
Następnie warto wspomnieć o wyjątkowych realizacjach, takich jak secesyjne piece w luksusowej kamienicy Maurycego Spokornego w Al. Ujazdowskich 19, sprowadzone specjalnie z Miśni. W wielorodzinnych kamienicach stosowano także kominki, choć sporadycznie - jedynie w najbardziej luksusowych budynkach.
Najważniejsze Kamienice Secesyjne Warszawy
Wśród warszawskich ulic kryją się prawdziwe perły secesyjnej architektury, które przetrwały próbę czasu. Przede wszystkim, warto zwrócić uwagę na najbardziej reprezentacyjne przykłady tego stylu.
Kamienice przy głównych arteriach miasta
Jednym z najwspanialszych przykładów secesji jest kamienica Wilhelma Rakmana przy Alejach Jerozolimskich, wzniesiona w latach 1905-1906 według projektu Ludwika Panczakiewicza. Budynek wyróżnia się trójkondygnacyjnym wykuszem zwieńczonym secesyjną kopułą oraz bogatą dekoracją sztukateryjną z motywami roślinnymi i geometrycznymi.
Ponadto, na uwagę zasługuje dawny Bank Landaua przy ulicy Senatorskiej, zbudowany w latach 1904-1906 przez Stanisława Grochowicza i Gustawa Landau Gutentegera. Jest to jeden z najlepiej zachowanych przykładów konsekwentnej secesji w stolicy.
Ukryte perełki na bocznych ulicach
W szczególności warto wspomnieć o kamienicy przy ulicy Służewskiej 3, zaprojektowanej przez duet Mikołaja Tołwińskiego i Henryka Stifelmana w latach 1903-1905. Charakterystyczne elementy tej budowli to:
Okrągłe okna
Przejazd bramny w kształcie podkowy
Secesyjne balustrady na dachu
Witraże na klatce schodowej
Następnie, na prawym brzegu Wisły znajduje się kamienica przy ulicy Kłopotowskiego 38, która jest najpiękniejszym przykładem secesji na Pradze. Trzypiętrowy budynek o trzech frontach zachwyca bogactwem secesyjnych detali architektonicznych.
Historie właścicieli i budowniczych
Jednakże, za tymi pięknymi fasadami kryją się fascynujące historie ich twórców. Tadeusz Tołwiński, syn cenionego architekta Mikołaja, wraz z ojcem zaprojektował nie tylko kamienice, ale także wille w podwarszawskim Konstancinie-Jeziornie.
W przypadku kamienicy przy Kłopotowskiego, pierwszym właścicielem był Izrael Halber wraz z synami, którzy po śmierci ojca w 1918 roku przejęli nieruchomość. Od 1945 roku budynkiem administruje miasto, a obecnie stanowi on wspólnotę mieszkaniową.
Warto zaznaczyć, że wiele z tych budynków przetrwało trudne czasy wojenne i powojenne. W latach 90. XX wieku niektóre z nich, jak kamienica przy ulicy Widok 8, otrzymały nową szatę w stylu wiedeńskiej secesji.
Sztuka Użytkowa w Secesyjnych Wnętrzach
Wnętrza warszawskich kamienic secesyjnych skrywają prawdziwe skarby sztuki użytkowej, które stanowią świadectwo kunsztu ówczesnych rzemieślników. Przede wszystkim, w latach 1902-1910 elementy secesyjne były powszechnie stosowane nie tylko w zewnętrznej architekturze, ale także we wnętrzach budynków.
Wystrój klatek schodowych
Reprezentacyjne klatki schodowe stanowiły wizytówkę secesyjnych kamienic. W szczególności wyróżniały się następującymi elementami:
Metalowe, ażurowe schody wachlarzowe z ozdobnymi balustradami
Terakotowe posadzki układane w geometryczne wzory
Secesyjne drzwi z oryginalnymi okuciami
Witraże w oknach klatek schodowych
Ponadto, w kamienicy przy ulicy Mokotowskiej 39 zachowały się charakterystyczne fryzy ze stylizowaną wicią roślinną oraz wkomponowanymi główkami. Kolorystyka tych elementów pozostała stonowana, z dominacją bieli, szarości i brązu.
Zachowane elementy wyposażenia
Jednakże najbardziej imponujące są zachowane elementy oryginalnego wyposażenia mieszkań. W niektórych kamienicach przetrwały:
Piece kaflowe
Drewniane parkiety
Sztukaterie sufitowe
Oryginalna stolarka drzwiowa
W szczególności warto wspomnieć o kamienicy przy Alejach Jerozolimskich, gdzie zachowały się luksusowe łazienki wyposażone w wanny wbudowane w podłogę, szwedzkie prysznice, a nawet podgrzewane wieszaki na ręczniki.
Współczesne renowacje
Obecnie wiele warszawskich kamienic secesyjnych przechodzi gruntowne renowacje. Podczas tych prac szczególną uwagę poświęca się odtwarzaniu oryginalnych elementów wystroju. Na przykład, w jednej z willi prowadzone są prace konserwatorskie obejmujące:
Transfery polichromii ze stropu i klatki schodowej
Restaurację drewnianych stopni schodów
Renowację ceramicznych posadzek
Rekonstrukcję pieców kaflowych
Należy podkreślić, że renowacje prowadzone są pod ścisłym nadzorem konserwatorskim, a każda decyzja dotycząca użytych materiałów musi być zgodna z wytycznymi. Dzięki tym staraniom, secesyjne wnętrza warszawskich kamienic odzyskują dawny blask, pozwalając kolejnym pokoleniom podziwiać kunszt dawnych rzemieślników.
Wpływ Secesji na Rozwój Warszawy
Przełom XIX i XX wieku przyniósł Warszawie znaczące zmiany społeczno-ekonomiczne, które wpłynęły na rozwój secesyjnej architektury. Industrializacja oraz rozkwit gospodarki kapitałowej stały się fundamentem rozwoju miasta.
Znaczenie społeczne i kulturowe
W pierwszej dekadzie XX wieku Warszawa liczyła już 700 tysięcy mieszkańców. Ten gwałtowny wzrost demograficzny przyczynił się do zróżnicowania tkanki urbanistyczno-architektonicznej miasta. Ponadto, silnie zakorzeniony w społeczeństwie pozytywizm początkowo utrudniał ekspansję nowego stylu.
Jednakże secesja stopniowo zyskiwała uznanie wśród warszawskiej elity. Szczególnie widoczne było to w:
Ekskluzywnych willach i pałacykach
Budynkach społeczno-kulturalnych
Reprezentacyjnych kamienicach czynszowych
Przemiany urbanistyczne
Duży ruch inwestycyjny w Warszawie był motywowany przez organizację licznych konkursów architektonicznych. Następnie, rozwój miasta był stymulowany przez napływ wykształconych architektów, którzy zdobywali wykształcenie głównie w Petersburgu i Rydze.
Obraz architektoniczny Warszawy początku XX wieku charakteryzował się:
Dominacją dziewiętnastowiecznej zabudowy
Zakorzenieniem w historyzmie i eklektyzmie
Różnorodnością stylową wynikającą z przepływu europejskich tendencji
Dziedzictwo dla współczesności
Niestety, niewielki dorobek warszawskiej secesji przetrwał w pierwotnym stanie. Wiele budynków zostało zniszczonych podczas II wojny światowej, a część została zdewastowana w latach powojennych.
Jednakże te, które przetrwały, często nawiązują do secesji wiedeńskiej. Do najcenniejszych zachowanych przykładów należą:
Kamienica przy Alejach Jerozolimskich 47 (1905-1906)
Budynek przy Górnośląskiej 22 (1904)
Gmach przy Koszykowej 55 (1900)
Dawna siedziba Towarzystwa Zakładów Gazowych przy Kredytowej 3 (1905-1909)
Szczególną grupę stanowią obiekty zbudowane po 1910 roku, które łączą modernizm z secesyjną dekoracją. Na prawym brzegu Wisły zachował się tylko jeden tak dobrze zachowany przykład warszawskiej secesji - kamienica przy ulicy Kłopotowskiego 38.
Warto zaznaczyć, że informacji o utraconym dorobku secesyjnym Warszawy dostarczają głównie czasopisma "Architekt" oraz "Przegląd Techniczny". Dzięki tym źródłom możemy dziś odtworzyć pełniejszy obraz wpływu secesji na rozwój stolicy.
Wnioski
Secesyjna architektura Warszawy niewątpliwie stanowi bezcenne dziedzictwo kulturowe miasta. Przede wszystkim zachowane kamienice świadczą o wyjątkowym okresie w historii stolicy, kiedy sztuka i rzemiosło osiągnęły szczyt doskonałości.
Choć wiele secesyjnych budynków nie przetrwało próby czasu, pozostałe przykłady nadal zachwycają kunsztem wykonania - od misternych detali architektonicznych po bogato zdobione wnętrza. Szczególnie cenne są oryginalne elementy wyposażenia, takie jak witraże, piece kaflowe czy metaloplastyka, które przetrwały do naszych czasów.
Warszawska secesja, czerpiąca inspiracje z europejskich trendów, stworzyła własny, unikalny charakter. Obecne działania konserwatorskie pozwalają zachować te architektoniczne skarby dla przyszłych pokoleń, przypominając o złotym wieku warszawskiego budownictwa przełomu XIX i XX wieku.
Remonty mieszkań Warszawa
Kompleksowe remonty mmieszkań: ściany, podłogi, sufity, glazura, terakota, kuchnia, łazienka. Od A do Z.